وب‌نامۀ مطهر

گام به گام و همگام با مدیران موفّق/2

سخن آغازین

تعريف و ضرورت مديريت

شرايط مختلف و نيازهاي گوناگون انسان ها در عصر حاضر، باعث ظهور و گسترش روزافزون سازمان ها و مؤسسات مختلف شده است و ضرورت وجود اين سازمان ها در اداره شئون زندگي انسان امروزي، بر هيچ کس پوشيده نيست. بديهي است که سازمان ها زماني مي توانند در انجام رسالت و رسيدن به اهداف خود موفق شوند که از مديريتي توانمند و کارآمد برخوردار باشند، زيرا «مديريت» مهم ترين عامل تداوم حيات موفق يک سازمان است و نقشي بسيار مهم و حياتي در رشد، بالندگي و پيشرفت سازمان، بر عهده دارد.
با توجه به اهميت مديريت در جهان معاصر، هر يک از صاحب نظران سعي کرده اند که تعاريف بهتر و جامع تري را براي آن ارائه دهند و شايد بر اين تعريف اتفاق نظر داشته باشند که:
«مديريت عبارت است از دانش و هنر به کار گيري منابع سازماني (انساني، مالي، فيزيک و اطلاعاتي) براي دستيابي به اهداف سازمان، به شيوه مطلوب».

امروز در آستانه آغازين سال هاي هزاره سوم ميلادي جهان شاهد اين واقعيت است كه عنصر تفكر، تدبر، تحقيق و تفقه ، زيربناي مديريت سازمان ها و شركت ها در شصت كشور جهان و عامل رشد و پيشرفت آن ها شده است. مدیریت مبتنی بر جلب مشارکت همگانی کوشیده تا همه افراد جامعه را به مشارکت در اداره خردمندانه همه امور فراخواند .
امروز مشاهده مي كنيم كه هردقيقه صد اختراع ، اكتشاف، ابداع و نوآوري در كشورهايي همچون ژاپن، آلمان، و غيره رخ مي دهد.
امروز مشاهده مي كنيم كه با مشاركت مردم، جرم و جنايت در كشور ژاپن به پايين تر ين حد درجهان كاهش يافته است.
امروز مي بينيم كه وقتي نمايندگان مجلس شوراي اسلامي به ژاپن سفر مي كنند، آرزو مي كنند كه در ايران، ژاپن اسلامي ساخته شود .
چرا ديگران در عمل به قرآن از ما مسلمانان پيشي گرفته اند ؟ و ايران اسلامي از ژاپن ، كره ، آلمان ، سوئد و غيره عقب مانده است ؟ .
بهشت برين وعده الهي است و تحقق آن قطعي است .
افلاطون ، سنت آگوستين ، ابن خلدون ، فارابي و برخي فلاسفه و دانشمندان ديگر قرن ها پيش موضوع مدينه فاضله را مطرح كردند ، ولي هيچ يك راه ساختن چنين آرمان شهري را ارائه نداده اند .
حضرت رسول اكرم ( ص ) مدينه النبي را ساخت و در مدينه ظرف مدت كوتاهي دزدي ريشه كن شد .
ناهنجاري ها در جامعه مدیریت شده به صفر مي رسد و هنجارها و رفتارهاي طبيعي و فطري نهادینه می شود .
جامعه آرمانی مدیریت عقلانی، جامعه اي است كه توليد در آن وجود دارد ، ولي تكاثر به صفر مي رسد .
ايجاد تعادل و عدالت و رفع تبعيضات در ايجاد جامعه مدني يك اصل اساسي است .
داشتن يك اقتصاد سالم كه نعمات را عادلانه بين همه مردم تقسيم کند، زمينه ساز ساختن جامعه عدالت محور است .
رشد خلاقيت و شكوفايي فكري و ذهني، جامعه مدني برتر را خلق مي كند .
با داشتن يك اقتصاد سالم و خوب مي توان اميدها و آرزوها و خلاقيت ها را به نتيجه رساند .
در جامعه مدني مديريت شده، همه چيز تعريف شده است . همه چيز بر اساس ميزان و استاندارد است .
سرمايه ها بايد درجهت منافع همگاني مردم هدايت شوند.
مشاركت مردم زير بناست و مديريت كشور بر اساس آراي مردم شكل مي گيرد و بنا مي شود . مشاركت مردم بنيان هاي نظام را مستحكم مي كند و بر مشروعيت نظام مي افزايد و كشور را از گزند حوادث مصون نگه مي دارد . مشاركت عمومي مردم و استمرار نظارت آگاهانه آنان ، نظام و مديريت سازمان ها را خودنگهدار و منزه مي سازد.
*****************
امام رضا علیه السلام در باره نقش تحول آفرینی مدیر در جامعه می فرمایند:
انا لانجد فرقه من الفرق و لا مله من الملل بقوا و عاشوا الا بقیم و رئیس لما لابد لهم منه فی امرالدین والدنیا (بحار ، ج۲۳ ، ص ۳۲)
در مطالعه احوال بشر هیچ گروه و ملتی را نمی یابیم که در زندگی موفق و پایدار و از نعمت های حیات برخوردار باشد ، مگر به وجود مدیر و سرپرستی که امور مادی و معنوی آنان را مدیریت کند .
امام جعفر صادق علیه السلام هر جامعه را نیازمند سه گروه می دانند:
لایستغنی اهل کل بلد عن ثلاثه یفزع الیهم فی امر دنیاهم و آخرتهم فان عدموا ذلک کانوا همجا :
فقیه عالم ورع ، و امیر خیر مطاع ، و طبیب بصیر ثقه ( تحف العقول ، ص ۳۲۱)
مردم هر اجتماعی از سه گروه بی نیاز نیستند تا امور دنیا و آخرت خود را به وسیله آن سه دسته انجام دهند و هرگاه اجتماع فاقد آن سه دسته باشد ، افراد آن جامعه به صورت حیوانات ضعیفی درخواهند آمد .
۱ - فقیهی آگاه و پرهیزگار
۲ - مدیری خیرخواه و مسلط
۳ - پزشکی بینای کار و مورد اعتماد.
استاد مطهری در باره ارزش و اهمیت " مدیریت " می گوید:
این مدیریت است که از ضعیف ترین ملت ها ، قوی ترین ملت ها را می سازد.
ایشان در جای دیگر بر این امر پای می فشرد که :
امروزه مسئله مدیریت ، چه مدیریت بازرگانی ، چه مدیریت صنعتی، چه مدیریت اداری ، چه مدیریت روحانی فوق العاده مورد توجه عصر ماست . عصر ما را می گویند عصر مدیریت ، یعنی عصری که انسان ها باید در کارهایی که به آن ها واگذار می شود،رشد - به تعبیر اسلامی - داشته باشند و نداشتن آن هم عذر نیست . باید برویم کسب کنیم و تحصیل نماییم .
در تبیین اهمیت امر مدیریت همین یک بس که یکی از صاحب نظران مدیریت می گوید:
سپاه گوسفندان با مدیریت و فرماندهی یک شیر می تواند سپاه شیران به رهبری یک گوسفند را شکست دهد !
*******
آنچه در این رشته مقالات فراگرد آورده ایم گلگشتی است در كتاب ها و مقالات انديشمندان و صاحب نظران مديريت . سبوی تشنگی راز را به کف گرفته و انبان گرسنگی نیاز را بر پشت افکنده ایم ، از هر خرمنی خوشه ای و از هر تدبیری توشه ای برگرفته ایم. از سراسر نوشتارهاي مديريتي هر نكته ای را که احساس کرده ایم پیامی از مدیریت موفق را در بر دارد ، برگزیده ایم و کوشیده ایم تا پیام های نهفته در آن را عرضه کنیم . در پایان نیز در مواردی به استنتاج پرداخته ایم .
اين رشته مقالات در دو فصل تدوين شده است. در فصل نخست حكايت ها و طنزهايي آمده كه در متن و بطن هر حكايت يا طنز،يك نكته يا نكاتي مديريتي نهفته است.
در دومين فصل كوشيده ايم تا سيماي مديريت را در قالب نكاتي كوتاه، اما پر محتوا به تماشا بنشينيم. در اين نكته هاي كوتاه، شيوه ها، راهكارها و چالش هاي مديريتي در قالب عباراتي كاربردي بررسي مي شود.
مديريت اقیانوسی ژرف است و مبحثی ، شگرف . این قلم بس حقیر است و نگارنده بسی فقیر.
در غور و غواصی در دریای بی کران مديريت هر کس به قدر توانش می کوشد و به اندازه سبوی ظرفیتش از زلال آن می نوشد . براساس آیه شریفه : " لایکلف الله نفسا الا وسعها " ..
ونیز بر پایه سخن ناب :" مالا یدرک کله لایترک کله"
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی بتوان چشید
این وجیزه اندک و دفتر کوچک، واژه ای از قاموس است و قطره ای از اقیانوس .
امید که فرهیختگان فهیم و فضلای فرزانه مرا از رهنمودهای ارزنده و نقدهای سازنده خود محروم نفرمایند .
در کسب رضای حق موفق باشید

سید علیرضا شفیعی مطهر